Nazwa, tytuł: Rodzina Marii Panny, z Ołpin
Datowanie: około 1510
Miejsce powstania / znalezienia: - miejsce wytworzenia
Wymiary: wys. 158 cm, szer. 129 cm; wymiary 2: wys. 169 cm, szer. 140 cm
Obraz Rodzina Marii (nr inw. MNK I-7), pozyskany z Ołpin koło Jasła, stanowił pierwotnie korpus nastawy ołtarzowej. Przedstawia genealogię Matki Boskiej, odwołując się do apokryficznej legendy o trzykrotnym małżeństwie św. Anny z których to związków narodziły się trzy Marie. Jedna z nich, Maria – Matka Boska, zasiada, wespół ze św. Anną, na ławie w centrum obrazu. Pomiędzy nimi stoi nagie Dzieciątko Jezus. Dzieci pozostałych dwóch Marii, wedle legendy - kuzyni Chrystusa, przyszli apostołowie, tłoczą się przy kolanach matek, zagłębionych w lekturze.
Męska część rodziny Marii oraz dalsi krewni umieszczeni zostali za oparciem ławy, jakby odsunięci poza wewnętrzny krąg wyłącznie kobiecego wtajemniczenia. Imiona wszystkich postaci wypisane są na banderolach. Temat Rodziny Marii był swoistą alternatywą i konkurencją dla przedstawienia Drzewa Jessego, starotestamentowej genealogii Chrystusa w linii męskiej.
Uwzględniano tu krewnych tylko z trzech lub czterech najbliższych pokoleń. Szczególnie eksponowana była postać św. Anny. Rodzinę Marii spotykamy na wielu późnogotycko-renesansowych dziełach sztuki z dawnej diecezji krakowskiej.
Podobnie jak liczne przedstawienia św. Anny Samotrzeć było to rezultatem wprowadzenia w diecezji krakowskiej w roku 1509, za sprawą biskupa Jana Konarskiego, święta Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny. Podkreślanie podeszłego wieku św. Anny uwydatniało przekonanie, że Matka Jezusa poczęta została w jej ciele w sposób cudowny, wolna od wszelkich konsekwencji wynikających z grzechu pierworodnego. Równie ostentacyjna nagość Chrystusa podkreśla z kolei Jego w pełni człowieczą naturę, Wcielenie, które było warunkiem Odkupienia. Doniosłość myśli teologicznych współbrzmi z odświętnie tradycyjnym, odrealnionym złotym tłem. Tym większy kontrast stanowią tu wystawne stroje kobiet, będące swoistym przeglądem mody dworskiej w świecie niebiańskiego bytowania. Anonimowy twórca obrazu określony został przez Tadeusza Dobrowolskiego (1935) mianem „Mistrza Rodziny Najświętszej Marii Panny”. Dobrowolski zestawił z obrazem z Ołpin Tryptyk z Rychnowa oraz Śmierć Marii z kieleckiego zbioru Tomasza Zielińskiego (oba dzieła w Muzeum Narodowym w Warszawie). Pracownię Mistrza lokalizował Dobrowolski w Krakowie. Rodzina Marii jest darem Karola Rogawskiego, zmarłego w roku 1888 dziedzica Ołpin, posła na Sejm Krajowy i delegata do Rady Państwa we Wiedniu, z zainteresowania archeologa utrzymującego żywe kontakty z krakowskim środowiskiem naukowym.
Wojciech Marcinkowski
Źródło pochodzenia materiałów: www.kultura.malopolska.pl
Zobacz także:
